Kryzys prawdy i globalna współpraca akademicka – międzynarodowa konferencja naukowa „Truth in Crisis” we WSIiZ

W konferencji, która odbyła się w dniach 26–27 czerwca 2025 roku, wzięli udział reprezentanci prestiżowych uczelni, m.in. Sapienza University of Rome, Ludwig-Maximilians-Universität w Monachium, Penn State University, University of Sheffield, Hellenic Open University, Constantine the Philosopher University w Nitrze, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, a także WSIiZ.

Konferencję otworzył dr hab. Konrad Szocik, prof. WSIiZ, Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej, podkreślając znaczenie międzynarodowej współpracy akademickiej w obliczu współczesnych wyzwań komunikacyjnych i epistemicznych. Głównymi organizatorkami wydarzenia były dr Kamelia Talebian Sedehi (Sapienza University of Rome) oraz dr Paula Wieczorek (WSIiZ). Pomysł na konferencję zrodził się z ich współpracy naukowej nad zagadnieniami literatury i kultury w kontekście post-prawdy, dezinformacji i kryzysów reprezentacji, a także ze wspólnej redakcji numeru specjalnego czasopisma Open Cultural Studies, poświęconego zjawisku post-prawdy i sprawiedliwości środowiskowej.

Wykłady plenarne: prawda, manipulacja i przyszłość AI

Konferencja podejmowała wyjątkowo aktualne i wielowymiarowe tematy związane z kryzysem prawdy, manipulacją informacją w erze cyfrowej, rosnącą rolą algorytmów i sztucznej inteligencji w kształtowaniu dyskursów medialnych i literackich, a także z konsekwencjami społeczno-kulturowymi dezinformacji i utraty autentyczności.

Wydarzenie zainaugurowały dwa wykłady plenarne, które wprowadziły uczestników w główne zagadnienia konferencji. Prof. Peter Mikuláš (Constantine the Philosopher University in Nitra) w wystąpieniu Digital Virulence Driven by AI: Small and Big Stories mówił o tym, jak cyfrowe obrazy generowane przez sztuczną inteligencję stają się nośnikami viralowych przekazów, które skutecznie obchodzą mechanizmy racjonalnej oceny i wpływają na sposób postrzegania rzeczywistości medialnej. Analizując specyfikę współczesnej kultury wizualnej i działanie algorytmów, prof. Mikuláš zwrócił uwagę na pogłębiające się osłabienie zdolności krytycznego myślenia odbiorców.

Z kolei prof. Paolo Simonetti (Sapienza University of Rome) w wykładzie From Melville to AI: Reading US Literature in the Age of Post-Truth przypomniał, że „literatura nie oferuje prawdy, lecz dramatyzuje jej brak, zniekształcenie i poszukiwanie”. Pokazując, jak współczesna fikcja literacka reaguje na wyzwania stawiane przez zautomatyzowane, często spłycone narracje generowane przez AI, podkreślił znaczenie literatury jako przestrzeni wieloznaczności, emocjonalnego rezonansu i poznawczej niejednoznaczności – wartości, które są dziś coraz częściej wypierane przez algorytmicznie standaryzowane treści.

Post-prawda i zagrożenia społeczne

Wiele referatów dotyczyło konkretnych zagrożeń związanych z post-prawdą, m.in. rozprzestrzeniania się teorii spiskowych, uprzedzeń kodowanych w systemach cyfrowych, czy wykorzystania deepfake’ów i tzw. dark patterns w e-commerce. Ważne miejsce w programie zajmowały panele poświęcone etyce, prawu i gospodarce. Dr hab. Agata Jurkowska-Gomułka, prof. WSIiZ, w referacie “Truth in Crisis — Consumers in Troubles” analizowała zjawisko tzw. dark patterns – manipulacyjnych technik projektowania interfejsów w e-commerce, które wpływają na decyzje konsumenckie. Wskazała, że praktyki te, typowe dla współczesnego „kapitalizmu emocji”, są powszechnie stosowane i trudne do wykrycia. Zwróciła uwagę na potrzebę łączenia regulacji prawnych, takich jak unijny Digital Services Act, z edukacją konsumencką i promowaniem krytycznego myślenia, szczególnie wśród młodych użytkowników. Karolina Kossakowska-Dehnert omówiła przykłady nieuczciwej konkurencji w świecie cyfrowym, a Dawid Dehnert podjął temat granicy między ochroną prawdy a ograniczeniem wolności słowa w prawie karnym.

Narracje literackie, media i społeczeństwo

Ważną część programu stanowiły panele poświęcone literaturze i kulturze w kontekście edukacyjnym. Dr Maureen Fielding (Penn State University) zaprezentowała refleksję nad nauczaniem The Handmaid’s Tale w kontekście erozji zaufania do instytucji i upolitycznienia praw kobiet w epoce post-truth. Dr Martin Leopold (Ludwig-Maximilians-Universität München) analizował granice ironii i realnej nienawiści w forach internetowych. Dr Tomasz Bierzyński (WSIiZ) w wystąpieniu “Parenting in the Age of Post-Truth” mówił o trudnościach, z jakimi mierzą się współcześni rodzice w świecie sprzecznych przekazów i nadmiaru informacji. Z kolei dr hab. Andrzej Adamski, prof. WSIiZ, pokazał, jak medialne reprezentacje świętych, takich jak św. Walenty czy św. Cyryl i Metody, funkcjonują jako element kultury popularnej i narzędzie kształtowania tożsamości religijnej.

Prawda, technologia i autentyczność

Jednym z dominujących tematów konferencji były relacje między technologią, prawdą i autentycznością. Panel „AI, Authorship & Authenticity”, zaproponowany i zorganizowany przez prof. Jamesa MacKaya (European University Cyprus), otworzyło jego wystąpienie poświęcone „osadzonej kolonialności” narracji generowanych przez systemy oparte na dużych zbiorach danych. Prof. MacKay przestrzegał, że nawet jeśli treści tworzone przez AI wydają się progresywne, mogą nieświadomie powielać struktury dominacji zakodowane w danych źródłowych. W ramach tego samego panelu dr Paula Wieczorek (WSIiZ) omówiła historyczne sposoby obrazowania rdzennych Amerykanów, wskazując na zagrożenia związane z estetyczną powtarzalnością i utratą kulturowej autentyczności. Dr JuEunhae Knox (University of Sheffield) analizowała poezję cyfrową – zarówno tworzoną przez ludzi, jak i przez AI – w kontekście zderzenia „dwóch prawd”: ludzkiej i algorytmicznej. Z kolei dr Izabela Bełz-Kaczmarek (WSIiZ) badała zjawisko „syntetycznej wiarygodności” – czyli momentów, w których przekonujące emocjonalnie narracje tworzone przez algorytmy zaczynają być odbierane jako prawdziwe, mimo braku ludzkiej intencji.

Migracje, przekład i edukacja

Panel Identity, Translation & Refugees zgromadził badaczy zajmujących się komunikacją międzykulturową, edukacją i przekładem. Eleni Christodoulou i Olga Psalida z Hellenic Open University przedstawiły wyniki badań nad nauczaniem greckiego jako drugiego języka wśród uczniów z doświadczeniem uchodźczym. Prof. Nektaria Palaiologou zaprezentowała ewolucję greckiej polityki edukacyjnej wobec migrantów jako przykład dla krajów takich jak Polska. Z kolei dr Norayr Mnatsakanyan mówił o przekładzie audiowizualnym jako przestrzeni ideologicznej walki o reprezentację.

W panelu poświęconym literaturze i ekologii, Shruti Das i Ranjit Mandal zaprezentowali etyczną lekturę powieści The Overstory Richarda Powersa jako manifestu „zielonej prawdy” i empatii międzygatunkowej. Dr Kamelia Talebian Sedehi w analizie dokumentu The Inconvenient Indian pokazywała, jak humor i obraz audiowizualny mogą wspierać proces odzyskiwania narracji rdzennych społeczności. Dr Lidia Kniaź-Hunek (UMCS) zaprosiła słuchaczy do refleksji nad autentycznością w muzyce cyfrowej, analizując zjawiska hologramów koncertowych, artystów wirtualnych i VR.

Nie zabrakło też refleksji nad wojną informacyjną i geopolityką. Yaryna Kysil (WSIiZ) analizowała medialne wizerunki prezydenta Zełenskiego, a Tomáš Tinák z Uniwersytetu w Nitrze zastanawiał się, jak emocje zastępują racjonalność w odbiorze informacji w czasie kryzysów geopolitycznych.

Międzynarodowa współpraca i integracja

Konferencję zakończyła debata otwarta “What Is Truth Today?”, którą poprowadziła dr Paula Wieczorek. Głos zabrali przedstawiciele różnych dyscyplin, dzieląc się refleksjami nad tym, jak w świecie nadmiaru informacji, emocjonalnej polaryzacji i technologicznej hiperprodukcji zachować odpowiedzialność i wrażliwość na prawdę.

Wydarzeniu towarzyszył UITM International Day, który odbył się dzień wcześniej na kampusie w Kielnarowej. Wieczór integracyjny z udziałem studentów z różnych krajów, muzyką, jedzeniem i kulturą światową stworzył doskonałe tło dla rozpoczęcia akademickiej refleksji nad globalnymi problemami. W opinii dr Norayr Mnatsakanyan (United States Department of Defense): „To była konferencja, w której czuło się ducha współpracy. Niewiele konferencji potrafi tak dobrze łączyć poziom merytoryczny z międzynarodową atmosferą otwartości.”

Dzień przed rozpoczęciem konferencji, 25 czerwca, odbył się także otwarty wykład dla studentów, który wygłosiła dr Kamelia Talebian Sedehi z Sapienza University of Rome. W swoim wykładzie dr Talebian Sedehi przedstawiła analizę dwóch dystopijnych powieści: klasycznej Opowieści podręcznej Margaret Atwood oraz współczesnej powieści rdzennych mieszkańców Kanady The Marrow Thieves autorstwa Cherie Dimaline. Oba teksty posłużyły jako punkt wyjścia do refleksji nad siłą społecznych struktur, mechanizmami manipulacji narracją oraz odpornością jednostki w obliczu kryzysu. Spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem i stało się znakomitym wprowadzeniem do głównych tematów poruszanych podczas konferencji.

W konferencji udział wzięli nie tylko badacze z międzynarodowych ośrodków akademickich, ale również pracownicy, doktoranci oraz studenci WSIiZ, którzy aktywnie uczestniczyli w sesjach i dyskusjach. Wydarzenie stało się nie tylko przestrzenią wymiany wiedzy naukowej, ale także okazją do integracji środowiska akademickiego oraz budowania relacji między młodymi badaczami a uznanymi ekspertami z różnych dziedzin.

Uczestnicy konferencji mieli okazję nie tylko zaprezentować wyniki swoich badań, ale również poddać własne pomysły pod dyskusję, wymienić się refleksjami i doświadczeniami badawczymi w atmosferze otwartości i wzajemnego szacunku. Wspólna analiza współczesnych wyzwań – od dezinformacji i post-prawdy po kwestie reprezentacji i technologii – pozwoliła na pogłębienie perspektywy interdyscyplinarnej i stworzenie przestrzeni dla dalszej współpracy naukowej.

Efektem tych rozmów i wymiany myśli będzie publikacja wybranych wystąpień w specjalnym numerze czasopisma Open Cultural Studies zatytułowanym “Post-Truth and Indigenous Environmental Justice in Canada: Myths, Media, and Reality” (wyd. De Gruyter), a także w planowanej monografii pokonferencyjnej, która umożliwi dalsze rozwinięcie wątków poruszanych podczas konferencji i upowszechnienie ich w międzynarodowym środowisku akademickim.